نخستین قدم ها؛ از چه زمانی انسان ها آغاز به پوشیدن کفش کردند؟ - تور فرانسه

کفش ها به عنوان یکی از ساده ترین و در عین حال، پراهمیت ترین اختراعات بشری، نقش اساسی در تکامل انسان ها و سازگاری آن ها با محیط داشته اند؛ اما اینکه انسان ها از چه زمانی به فکر پوشاندن پاهای خود افتادند، همچنان یکی از پرسش های مجذوب نماینده و چالش برانگیز برای دانشمندان و محققان تاریخ است. پاهای انسان به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای حرکت و تعامل با دنیا اطراف، همیشه در معرض خطر آسیب های طبیعی مانند سنگ های تیز، سرما و گرما بوده اند. بنابراین، ضرورت محافظت از آن ها منطقی به نظر می رسد؛ اما یافتن شواهد تاریخی برای اولین کفش ها، کار چندان ساده ای نیست.

علت این سختی، به ماهیت مواد اولیه ای برمی گردد که در فراوری نخستین کفش ها، مورد استفاده قرار می گرفت. مواد ارگانیک مانند پوست حیوانات، الیاف گیاهی و برگ ها، به راحتی در طول زمان تجزیه می شوند و به ندرت، در شرایط مناسب برای بقای طولانی مدت قرار می گیرند. بااین حال، کشفیات باستان شناسی مانند صندل های 10,400 ساله کشف شده در غار فورت راک (Fort Rock Cave) در استان اورگن (Oregon) آمریکا و کفش های چرمی 5,500 ساله در ارمنستان، سرنخ هایی از دوران اولیه استفاده از کفش، در اختیار محققان قرار می دهند.

با این حال، این سوال پیش می آید که آیا ممکن است که انسان ها بسیار زودتر از این زمان های ذکر شده، کفش پوشیده باشند؟ شواهد غیرمستقیم، مانند ردپاهای فسیل شده در آفریقای جنوبی که احتمال می رود مربوط به 150,000 سال پیش باشد، این نظریه را تقویت می نماید که کفش ها، بسیار قدیمی تر از آن چیزی هستند که تا به امروز کشف شده است. در این میان، پژوهشگران همچنان در کوشش هستند تا با استفاده از فناوری های مدرن و آنالیز شواهد غیرمستقیم، پرده از راز این بخش مهم از تاریخ بشر بردارند. در ادامه این نوشتار، نگاه دقیق تری به شواهد موجود درباره پیدایش کفش و سیر تکامل آن خواهیم داشت.

آنچه از تاریخچه کفش در این نوشتار خواهید خواند:

• قدیمی ترین کفش های دنیا
• کفش های 150 هزار ساله در آفریقا؟

قدیمی ترین کفش های دنیا

دانشمندان کفش های باستانی بسیاری در سراسر دنیا کشف نموده اند؛ از جمله کفش چرمی 5,500 ساله در ارمنستان، صندل های ساخته شده از علف با قدمت 6,200 سال در اسپانیا و کفش هایی که قدمت آن ها به 8,300 سال پیش در میسوری (Missouri) می رسد.

با این حال، این سوال پیش می آید که انسان ها، دقیقا چه زمانی کفش را اختراع کردند؟ پاسخ به این پرسش سخت است؛ چراکه پوست حیوانات، الیاف گیاهی و سایر مواد مورد استفاده برای ساخت کفش، به مرور زمان تجزیه می شوند و از بین می روند. قدیمی ترین کفش های شناخته شده بیش از 10,000 سال قدمت دارند؛ اما ردپاهای فسیل شده نشان می دهند که اجداد انسان، ممکن است که خیلی پیش تر از این ها کفش پوشیده باشند.

به گفته توماس کانولی (Thomas Connolly)، مدیر تحقیقات باستان شناسی در موزه تاریخ طبیعی و فرهنگی دانشگاه اورگن، قدیمی ترین کفش هایی که محققان توانسته اند به طور مستقیم تاریخ گذاری نمایند، یک جفت صندل 10,400 ساله است که از غار فورت راک در مرکز استان اورگن کشف شده اند.

گروهی از باستان شناسان در سال 1938 میلادی و با حفاری در غار فورت راک، ده ها صندل بافته شده از پوست گیاه درمنه (sagebrush) و سایر الیاف را کشف کردند. آقای کانولی شرح می دهد که کفش های مشابهی در ده ها مکان دیگر از منطقه ها بزرگ شمالی و غربی، یعنی ناحیه خشک ایالات متحده بین رشته کوه های سیرا نوادا (Sierra Nevada) و راکی (Rocky)، یافت شده است. او می گوید:

به طور کلی، این کفش ها با دقت ساخته شده اند و دارای کفی صاف و روکشی برای پا هستند.

به گفته کانولی، دانشمندانی که با گروه های بومی منطقه اورگن، مانند مردم کلمث (Klamath) و پایوت شمالی (Northern Paiute) مصاحبه نموده اند نیز چنین دریافتند که در زمان های تاریخی، کفش های بافته شده معمولا برای استفاده در زمستان به کار می رفتند؛ به ویژه برای کار در اطراف باتلاق ها و دریاچه های سرد، جایی که ممکن بود تورهای ماهیگیری یا شکار پرندگان، جمع آوری یا گیاهانی مانند نی برای ساخت حصیر و سبد برداشت شوند.

با وجود اینکه این صندل ها، ساختاری متخلخل داشتند، الیاف آن ها گرمای بدن را حفظ می کرد و پاها را حتی در شرایط خیس و مرطوب، گرم نگه می داشت. کانولی در ادامه صحبت های خود به این نکته نیز اشاره نمود:

قوم نگاری موسوم به ساموئل برت (Samuel Barrett) از کلمث ها شنیده بود که کفش های بافته شده، به گونه ای استفاده می شدند که شخص بتواند تا در سردترین روزهای زمستان نیز با راحتی نسبی، از میان مرداب هایی با آب بسیار سرد عبور کند.

کانولی اشاره نمود که مجموعه ای از بقایای انسانی که در نوادا کشف شد و با نام مومیایی غار اسپیریت (Spirit Cave Mummy) شناخته می گردد، ممکن است کفش هایی قدیمی تر از صندل های غار فورت راک داشته باشد. این مومیایی که حدود 10,600 سال قدمت دارد، دارای کفش های چرمی موکاسین (moccasin) یا به عبارتی، موکاسین های پوستی است. با این حال، دانشمندان هنوز سن کفش های این مومیایی را به طور مستقیم مقدار گیری ننموده اند.

کفش های 150 هزار ساله در آفریقا؟

در حالی که این نمونه ها، قدیمی ترین کفش های شناخته شده هستند، ممکن است شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد، انسان ها کفش را خیلی زودتر اختراع نموده اند. بر اساس یک مطالعه در سال 2023 میلادی، این امکان وجود دارد که آثار فسیلی ساحلی در آفریقای جنوبی، متعلق به کفش هایی باشند که قدمت آن ها به 150 هزار سال پیش بازمی گردد.

هنگامی که چارلز هلم (Charles Helm)، محقق دانشگاه نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی و همکاران وی، ردپاهای فسیلی را تحلیل کردند، متوجه شباهت هایی با ردپاهای انسان شدند؛ با این تفاوت که اثر انگشتان پا وجود نداشت. این موضوع نشان می داد که احتمالا افرادی که این ردپاها را ایجاد نموده اند، کفش پوشیده بودند.

چارلز هلم دراین باره می گوید:

فکر کردن به این موضوع که اجداد ما در آن دوران، توانایی ساخت و پوشیدن کفش را داشته اند، چیزی شگفت انگیز و الهام بخش است. احتمالا در آن موقع نیز همچون امروز، محافظت از آسیب و مقابله با دماهای شدید، انگیزه ای برای ساخت کفش بود.

با این حال، آن ها هیچ اثر فسیلی مستقیمی از کفش پیدا نکردند. به گفته هلم، احتمالا مواد آلی که کفش های باستانی از آن ها ساخته شده بودند، مدت ها پیش از بین رفته اند و به همین علت، احتیاج به جست و جوی شواهد دیگری احساس می گردد.

در مطالعه سال 2023 میلادی، محققان برای درک بهتر شکل و ساختار کفش های باستانی، به صندل های مورد استفاده به وسیله مردم بومی سان (San) در صحرای کالاهاری (Kalahari Desert) توجه کردند. آن ها بعلاوه هنر صخره ای 2,000 ساله مردم سان را مورد آنالیز قرار دادند که تصویری از یک شمن (shaman) را با کفش نشان می داد.

هلم و همکارانش انواع مختلفی از کفش ها را ساختند و با پوشیدن آن ها، ردپاهایی در ماسه های ساحل جنوبی آفریقای جنوبی ایجاد کردند. آن ها متوجه شدند که طرحی با کفی باز و سخت که روی ماسه های مرطوب و کمی نرم ایجاد شده باشد، برترین تطابق را با ردپاهای فسیلی دارد.

کانولی نیز درباره قدمت نخستین کفش ها معتقد است:

150,000 سال بسیار قدیمی است؛ اما من آن را به طور کامل رد نمی کنم.

داستان پیدایش کفش ها رو دوست داشتید؟ به نظر شما انسان ها چطور از ابتدا به طراحی کفش رسیدند؟ درباره این پیشرفت شگفت انگیز چه فکر می کنید؟ لطفا خبرنگاران و کاربران آن را نیز در جریان نگاه و نظر ارزشمند خود قرار دهید.

پرسش های متداول

قدیمی ترین کفش های دنیا کجا پیدا شده اند؟

قدیمی ترین کفش های شناخته شده از غار فورت راک در اورگن آمریکا کشف شده اند و حدود 10,400 سال قدمت دارند. با این حال، ردپاهای فسیلی در آفریقای جنوبی نشان می دهد که احتمالا انسان ها از 150,000 سال پیش نیز کفش می پوشیدند.

کفش های باستانی چه ویژگی هایی داشتند؟

کفش های باستانی بیشتر از الیاف طبیعی مثل پوست درختان و گیاهان ساخته شده بودند و بعضی از آن ها، طراحی های باز و با کفی سخت داشتند که در زمین های نرم و مرطوب، برترین عملکرد را نشان می دادند.