پژوهش در محصولات عکاسی پایه شیشه ای آلبوم خانه کاخ گلستان - تور فرانسه

سحر نوحی، پژوهشگر حوزه حفاظت و بازسازی آثار تاریخی فرهنگی گفت: همیشه حفاظت از اشیای مرکبی که از بیش از یک نوع ماده تشکیل شده اند، دارای پیچیدگی هایی بوده است، زیرا هر یک از مواد موجود می توانند در محیط های مختلف واکنش های متفاوتی از خود بروز دهند.

او اضافه کرد: در مواردی، شرایطی که برای یک ماده موجود در ترکیب اثر مناسب به نظر می رسد، می تواند برای جز دیگر آسیب رسان باشد و به همین علت در چنین شرایطی برقراری یک حالت میانی و بهینه لازم است که کار البته چندان ساده ای نیست.

نوحی با بیان اینکه عکس ها هم اشیای مرکبی هستند که از این قاعده مستثنی نبوده و اغلب به علت ماهیت آسیب پذیرشان در بسیاری از موارد از آسیب های جدی در امان نیستند، توضیح داد: آثار عکاسی پایه شیشه ای نوعی از آثار عکاسی هستند که در هر دوره ای به شیوه ای متفاوت فراوری شده اند.

این پژوهشگر حوزه حفاظت و بازسازی آثار تاریخی فرهنگی اظهار کرد: این آثار به اسم ساختارهای چند لایه متشکل از یک لایه پشتیبان یا تکیه گاه (شیشه) و یک لایه چسباننده شفاف (سفیده تخم مرغ، کلودیون یا ژلاتین) که ماده فراوری نماینده تصویر نهایی یا همان نقره، در آن به حالت تعلیق درآمده است، شناخته می شوند.

نوحی با بیان اینکه این دسته از آثار گه گاه دارای لایه ورنی و یا رتوش هایی هستند که با استفاده از مواد چسبی (اعم از گیاهی و حیوانی)، رنگ های جسمی، کاغذ و... انجام گرفته اند اظهار داشت: با توجه به همین آنالیز اجمالی از ساختمان این آثار و آگاهی نسبت به مواد بکار رفته در آنها میتوان حدس زد این دسته از آثار تا چه میزان در معرض آسیب قرار دارند: از طرفی بازسازی آثار عکاسی فرآیندی بسیار زمانبر و در بسیاری موارد ناشدنی است و بر این اساس، حفاظت پیشگیرانه در خصوص آنها همچون سایر آثار و حتی بیشتر اهمیت پیدا می نماید.

این کارشناس نخستین گام در حفاظت از این دسته از آثار را شناسایی نوع اثر بیان کرد و گفت: در خصوص آثار عکاسی پایه شیشه ای اگرچه شناسایی آنها به ظاهر ساده بنظر می رسد، اما در بسیاری موارد اینطور نیست و با توجه به اتفاقات یا کاستی هایی که در مراحل فراوری این آثار امکان وقوع دارند، عوامل متعدد و متنوعی وجود دارند که فراوری آسیب نموده و ظاهر اثر را دستخوش تغییر قرار می دهند.

او با اشاره به این مطلب که در بسیاری موارد شناسایی این عوامل احتیاجمند آنالیز های دقیق بصری و آزمایشگاهی به صورت توأمان است، توضیح داد: در مطالعه ای که بر روی آسیب های آثار متعلق به مجموعه کاخ گلستان انجام گرفته است، سعی شد تا با تکیه بر نتایج مطالعات آزمایشگاهی انجام شده، روندنماهایی تدوین شوند که قادر به شناسایی بصری این آثار، با درصد بالایی از اطمینان و بدون احتیاج با کمترین احتیاج به انجام آزمایشات باشند.

نوحی هدف بعدی را شناسایی عوامل آسیب زا اسم کرد و اضافه کرد: شرایط محیط نگهداری، مواد بسته بندی، جابجایی و شرایط قفسه بندی و البته در بعضی موارد، وجود به جامانده مواد شیمیایی که برای پردازش عکس یا نگاتیو در زمان فراوری آن استفاده شده، چهار عامل اصلی اند که در تخریب آثار عکاسی نقش اساسی دارند.

مجری طرح با بیان اینکه هر یک از این عوامل به تنهایی و یا به شکل هم افزایی می توانند در اثر فراوری آسیب نمایند، گفت: در آنالیز آثار مورد مطالعه در این تحقیق، تمامی عوامل ذکر شده مدنظر بوده و مورد آنالیز نهاده شد و در ضمن معین شد، برای آنالیز آسیب های وارد آمده به آثار عکاسی پایه شیشه ای، همان میزان که موارد یاد شده و جزئیات آنها اهمیت دارند، آگاهی از تکنیک ساخت اثر، روش های هنری بکار گرفته شده در زیباسازی بیشتر آن و بعلاوه درمان هایی که برای نواقص پیش آمده به هنگام فراوری اثر و پس از آن بکار گرفته شده حائز اهمیت است.

او اظهار داشت: به علاوه، توجه به احتمال هم افزایی عوامل ایجاد آسیب و ایجاد چند آسیب با یک عامل، برای آنالیز آسیب های مرتبط با آثار عکاسی لازم است که بر این اساس، روندنماهایی برای شناسایی عوامل تخریب در شرایط متعدد ارائه شد.